Polak J. Żurakowski- najsłynniejszym asem lotnictwa w Kanadzie

Bezkonkurencyjnie najsłynniejszym Polakiem w  Kanadzie w okresie po 1939 r. był  pilot Janusz Żurakowski (1914-2004), herbu Sas, podpułkownik. W czasie wojny służył w RAF.  Walczył zarówno w Bitwie o Anglię jak i w  lotniczych misjach na terenie Niemiec. W okresie od 5 czerwca do 28 grudnia 1942 dowodził 316 Dywizjonem Myśliwskim Warszawskim. W 1943 r. został zastępcą dowódcy skrzydła w Northolt.   Za zasługi wojenne Żurakowski  był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, trzykrotnie - Krzyżem Walecznych oraz czterokrotnie brytyjskim odznaczeniem Distinguished Service Award.

       

Od końca wojny Żurakowski stał się słynnym oblatywaczem większości typów myśliwców RAF oraz samolotów brytyjskiej i amerykańskiej marynarki wojennej. W 1950 r. pobił  rekord szybkości przelotu na trasie Londyn-Kopenhaga-Londyn. Szczególnie wsławił się w dziedzinie prawdziwie legendarnych  akrobacji  na samolotach odrzutowych . Słynny był  jego nowy  manewr akrobatyczny "Kolo Zurobatyczne" (Zurabatic  Cartwheel),  wykonany w 1951 r. na samolocie "Meteor", przedtem uważany przez fachowców za rzecz niemożliwą do wykonania.  W 1955 r. wykonał kolejny niezwykle skomplikowany  nowy manewr akrobatyczny, tzw. "failing leaf". Sławiony był jako "Wielki Żora" i  stał się wówczas niewątpliwie najsłynniejszym pilotem w historii lotnictwa w Kanadzie.  Dziś jest uważany za jednego z najlepszych pilotów wszechczasów. Jako szczególnie doświadczony i uzdolniony lotnik  stał się pierwszym pilotem testującym pierwszy kanadyjski myśliwiec przechwytujący CF-100 Canuck, uchodzący za jeden z najnowocześniejszych w latach 50.  Lecąc na tym myśliwcu jako pierwszy lotnik w Kanadzie pokonał barierę prędkości dźwięku oraz osiągnął prędkość 1000 mil na godzinę.  W marcu 1958 r. powierzono mu testowanie myśliwca przechwytującego CF-105 Arrow.  Fachowcy powszechnie oceniali ten  samolot  jako prawdziwie rewelacyjny, najlepszy ponaddźwiękowy samolot myśliwski  owych lat. Był on wyposażony w najnowocześniejszą aparaturę nawigacyjną i łącznościową oraz elektroniczne kierowanie ogniem. Tym bardziej zaszokowała niewyjaśniona do dziś decyzja rządu Diefenbakera z  20 lutego 1959, podjęta w tzw. Black Friday (Czarny Piątek ). Z nieznanych powodów nagle wstrzymano budowę supernowoczesnego samolotu, zwalniając z pracy Żurakowskiego  i 14 tysięcy innych pracowników zakładów Avro i Orenda. Co więcej zniszczono pięć latających już egzemplarzy tego samolotu oraz całą dokumentację techniczną :dziesiątki tysięcy rysunków konstrukcyjnych i planów samolotu.  Decyzję rządu  uważa się dziś za kontrowersyjną - ja powiedziałbym, mocniej : bardzo głupią. W ten sposób zaprzepaszczono  bowiem szansę Kanady znalezienia się w czołówce krajów tworzących najnowocześniejsze technologie lotnicze i kosmiczne. Zamiast zniszczonego własnego świetnego samolotu rząd Diefenbakera zakupił amerykański system obrony przeciwrakietowej Bomarc (The Bomarc Missile Program), który już w czasie instalowania był przestarzały i nigdy nie spełnił swych funkcji. Żurakowski zdecydował się wówczas na odejście z lotnictwa.

       

Po latach doszło do prawdziwego docenienia zasług Żurakowskiego dla północnoamerykańskiego lotnictwa. Długa jest lista wyróżnień przyznanych Żurakowskiemu w Kanadzie i w USA. Przytoczę tylko niektóre z nich. W 1973 r. Żurakowski został umieszczony w Canadzian Aviation Hall of Fame" (Hali Sławy Kanadyjskiego Lotnictwa ). Za zasługi otrzymał niezwykle cenny puchar McKee Trophy. Został wyróżniony członkostwem honorowym Międzynarodowego Stowarzyszenia Pilotów Doświadczalnych w Los Angeles, które umieściło jego imię na liście najwybitniejszych lotników wszech czasów. Dołączył do takich sław lotnictwa jak  Charles Lindbergh, Neil Armstrong, and Igor Sikorsky. . W 1990 r. otrzymał nagrodę im. J.C. Floyda za całokształt dorobku na rzecz kanadyjskiego przemysłu lotniczego.  Otrzymał specjalne odznaczenie miasta Edmonton w  Kanadzie - Order Lotu. W mieście Barry’s Bay otworzono park im. Żurakowskiego wraz z jego imponującym pomnikiem i modelem samolotu CF-105 Arrow.  Pomnik ustawiono na skrzyżowaniu dwóch głównych ulic w tym mieście. W 1996 r. wydano srebrną monetę o nominale 20 dolarów kanadyjskich z jego wizerunkiem.  W 1997 r. przyznano mu tytuł "Pioniera kanadyjskiego lotnictwa".23 lipca 1999 r. na cześć Żurakowskiego nazwano jeden z budynków ( "the Żurakowski Building") lotniczego ośrodka doświadczalnego w Albercie. Został upamiętniony w poświęconym mu kanadyjskim filmie dokumentalnym "Scattering Seeds" ( wrzesień 1999 ). W 1999 r. otrzymał Komandorski Krzyż Orderu Zasługi RP. Wiosną 2002 r. opublikował w Toronto wraz z żoną wspomnienia "Nie tylko o lataniu”..  Zmarł w 2004 r. w  zbudowanej z jego inicjatywy osadzie na Kanadyjskich Kaszubach, której nadał nazwę  Kartuzy Lodge. W Kanadzie ukazały się dwie książki na jego temat : Marka Kusiby : Janusz Żurakowski . From Avro Arrow to Arrow  Drive", Toronto 2003  i Billa Żuka: "Janusz Żurakowski . Legenda of the Sky",  St. Catherina' , Ontario, 2004.

 (Fragment z przygotowywanego do druku  czwartego, bardzo rozszerzonego wydania ksiązki „Co Polska dała światu).