Pierwsza konstytucja w Europie

"Faktem jest, że w drugiej połowie XVII wieku zaczęło się postępujące zwyrodnienie systemu demokracji szlacheckiej w Polsce, z ciągłymi nawrotami zrywania sejmów. Nie wolno jednak przy tym wszystkim zapominać o wcześniejszych stuleciach zdrowego funkcjonowania wyjątkowej w Europie demokracji szlacheckiej. Nawet przeżywająca tak ciężkie wstrząsy i skrajnie osłabiona Polska XVIII wieku była czymś o wiele sympatyczniejszym od dybiących na jej zagładę despotycznych Prus czy Rosji. Nader wymowne pod tym względem były stwierdzenia rosyjskiego historyka z końca XIX wieku Wasilija Aleksiejewicza Bilbasowa, którzy w swej skonfiskowanej przez carską cenzurę „Historii Katarzyny II” przeciwstawiał despotyzm rosyjski polskim swobodom, pisząc: "W XVIII wieku odgrywała Polska w stosunku do emigracji rosyjskiej rolę dzisiejszej Szwajcarii. Usługa świadczona w tej mierze przez Polskę nie jest jeszcze należycie uznaną (…) Chłop rosyjski, dezerter, sekciarz, uciekał do Polski (…) dlatego, że w Polsce żyło się swobodniej, że się tam lżej oddychało."

Fragment książki Jerzego Roberta Nowaka pt. "Co Polska Dała światu"